|
Kemphaan, Philomachus pugnax / Ruff |
Nederland, mei 2010 |
|
|
|
||
|
|
||
|
Adult mannetje zomerkleed |
||
|
Deze spectaculairste aller weidevogels broedt bij voorkeur in schrale, bloemrijke graslanden. Het voedsel bestaat voornamelijk uit insecten en hun larven en wordt verzameld op slikkige open plekken. Kemphanen zijn vooral bekend door de fraaie voorjaarstooi van de mannetjes, die op de wat hoger en droger gelegen toernooiveldjes schier eindeloze schijngevechten houden om de gunst van de vrouwtjes te verwerven. Na de paring op het toernooiveld draaien de vrouwtjes op voor de zorg om het broedsel. Nederlandse kemphanen overwinteren meest in West-Afrika. De kemphaan staat op de Rode Lijst vanwege de sterke afname van het aantal broedgevallen, in combinatie met een zeer beperkte verspreiding. In de ons omringende landen is de soort inmiddels bijna als broedvogel verdwenen. De kemphaan, of beter kemphen, is lange tijd een gewone broedvogel geweest van graslanden, vochtige heide en duingraslanden. Met name in de tweede helft van de eeuw is het aantal broedende kemphennen in Nederland in een vrije val geraakt: Van 6000 in 1954 via 1500 midden jaren zeventig tot hooguit 400-800 begin jaren negentig. Het gros van de Nederlandse kemphennen broedt in graslandreservaten in Friesland, Groningen en Noord-Holland. De voornaamste reden voor de enorme afname van de kemphaan is het verdwijnen van het favoriete graslandtype. De enige manier om de soort te redden is het behoud van graslanden waar niet te veel vee op geweid wordt, die weinig bemest worden en waar de waterstand hoog is. Zulke graslanden vinden we in het cultuurland alleen nog maar in reservaten en gronden waar een 'zwaar' beheerspakket conform de relatienota op ligt. Zulke gronden mogen van 1 april tot 1 juli niet gemaaid of beweid worden. Dat de soort ook in deze beschermde gebieden afneemt heeft zeker te maken met het wegvallen van steeds meer tussengelegen broedgebieden, waardoor een sterke versnippering optreedt. De grootste bedreiging lijkt de huidige discussie over de kosten van voor vogels als de kemphaan geschikt graslandbeheer. Alleen een goede samenwerking tussen boer, beschermer en overheid kan dit probleem oplossen. Duidelijk is dat het Nederlandse weidelandschap met het verlies van de kemphanen een stuk van zijn oorspronkelijke identiteit verloren heeft. Buiten de weidegebieden heeft de kemphaan kansen in grootschalige open gebieden met een korte, grazige vegetatie en een rijk insectenleven. Met name de honderden broedende kemphennen begin jaren tachtig in de net drooggevallen Lauwersmeer maakten dat duidelijk. Door de met ontzilting samenhangende ontwikkeling naar dichte vegetaties is de soort hier inmiddels weer grotendeels verdwenen. Gezien de huidige lage aantallen is het de moeite waard om elk kemphen-broedsel op niet speciaal beschermd grasland middels nestbescherming te behoeden tegen uitmaaien, een gevaar dat door het late broeden nog groter is dan bij andere weidevogels. Aantal broedparen in Nederland: 100-140 broedparen (2005) |
||
|
|
||
 | ||
